Người Hà Nội đã quen dùng từ "Bốt" để chỉ công trình tháp nước thời Pháp thuộc xây trên khu vực ngã sáu Hàng Đậu. Cách gọi này tồn tại bất chấp tấm biển gắn tên công trình đã ghi rõ "Tháp nước Hàng Đậu - Château d'Eau Hang Dau".
Đến khi công trình bỗng nổi tiếng vì kế hoạch mở cửa đón khách, cách gọi "Bốt" và "Tháp nước" vẫn được các mặt báo sử dụng lẫn lộn, không thống nhất. Vậy cách gọi đúng là gì ?
Chia sẻ với phóng viên Dân Trí, nhà nghiên cứu Nguyễn Trương Quý khẳng định : "Bốt Hàng Đậu" và "Tháp nước Hàng Đậu" là 2 công trình riêng biệt, phục vụ 2 chức năng khác nhau.
"Bốt Hàng Đậu" ngày nay là trụ sở Công an 2 phường : Đồng Xuân, phía đầu phố Hàng Giấy, và Hàng Mã, phía đầu phố Hàng Cót. Kề ngay bên "Tháp nước Hàng Đậu".
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Trương Quý, từ "Bốt" bắt nguồn từ chữ "Poste" trong tiếng Pháp, nghĩa là đồn, trạm. Poste de garde là trạm gác, nơi đồn trú của binh lính, cảnh sát.
Thời Pháp thuộc, Bốt Hàng Đậu cùng với Bốt Hàng Trống (nay là trụ sở Công an quận Hoàn Kiếm) là 2 "sở cẩm" lớn nhất Hà Nội. Trên các bản đồ cũ, 2 địa điểm này được chú thích là Commissariat de Police (đồn cảnh sát).
"Mọi người gọi Bốt Hàng Đậu để chỉ đồn cảnh sát rồi lấy luôn tên này để gọi tháp nước ở bên cạnh. Cũng bởi nhìn vào hình dáng, kiến trúc thì dễ liên tưởng đến đồn bốt", nhà nghiên cứu Nguyễn Trương Quý chia sẻ.
Khi xây dựng nhà máy nước Yên Phụ vào năm 1894, người Pháp cũng đồng thời xây dựng 2 tháp nước "song sinh" tại Hàng Đậu và Đồn Thuỷ để trữ nước từ nhà máy và chuyển đến các khu dân cư qua hệ thống ống dẫn.
"Tôi chưa thấy tư liệu nào nói tháp nước này từng phục vụ như một "bốt lính" hay công trình phòng thủ", nhà nghiên cứu Nguyễn Trương Quý khẳng định.
Bày tỏ quan điểm về sự nhầm lẫn cách gọi "Bốt Hàng Đậu" và "Tháp nước Hàng Đậu" hiện nay, nhà nghiên cứu Nguyễn Trương Quý khẳng định "sai thì phải sửa" và mong muốn truyền thông góp phần minh định lại tên gọi.
"Thay đổi là khó nhưng thông thường các cách gọi trong dân gian chỉ tồn tại một thời gian rồi có thể điều chỉnh dần", nhà nghiên cứu Nguyễn Trương Quý kì vọng.
